Một số kiến nghị đối với Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Quản lý thuế

Chính sách và pháp luật đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong việc thúc đẩy thương mại điện tử trong nước phát triển và theo kịp với tốc độ phát triển chung trên toàn cầu.

Sau khi nghiên cứu Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Quản lý thuế (sau đây gọi tắt là “Dự thảo”) đang được xây dựng, ngày 24/09/2024, VECOM đã gửi Công văn số 634/VECOM-VP tới Uỷ ban Tài chính và Ngân sách của Quốc hội nêu một số kiến nghị quan trọng có tác động lớn tới hoạt động của ngành: 

Nội dung sửa đổi, bổ sung khoản 4 Điều 42 Luật Quản lý Thuế quy định các sàn giao dịch thương mại điện tử (sau đây gọi tắt là “sàn TMĐT”) có trách nhiệm khai thuế thay, nộp thuế thay cho các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh trên sàn TMĐT. Trong khi đó, nội dung bổ sung khoản 4a Điều 98 Luật Quản lý Thuế quy định các sàn TMĐT và các tổ chức cung cấp dịch vụ logistics hỗ trợ hoạt động TMĐT có trách nhiệm cung cấp đầy đủ, chính xác thông tin của thương nhân kinh doanh trên sàn TMĐT hoặc sử dụng dịch vụ vận chuyển của các tổ chức logistics. VECOM không đồng tình và đề xuất loại bỏ hai điều khoản nói trên vì:

1. Các quy định trên trái với quy định pháp luật hiện hành và thông lệ quốc tế

• Quyền và nghĩa vụ kê khai, nộp thuế của từng chủ thể là vấn đề cơ bản, cốt lõi, đối với từng sắc thuế cần phải được quy định ở các luật thuế chuyên ngành tương ứng, không thể quy định về việc kê khai, nộp thay mọi loại thuế của đối tượng nộp thuế cho một chủ thể khác như quy định tại điều khoản dự thảo sửa đổi khoản 4 Điều 42. Cụ thể, quy định tại Dự thảo có những mâu thuẫn với cả Luật Thuế thu nhập cá nhân và Luật Thuế Giá trị Gia tăng;
• Theo quy định tại Nghị định 52/2013/NĐ-CP của Chính phủ, sàn TMĐT là “website/ứng dụng thương mại điện tử cho phép các thương nhân, tổ chức, cá nhân không phải chủ sở hữu website có thể tiến hành một phần hoặc toàn bộ quy trình mua bán hàng hóa, dịch vụ trên đó”. Do đó, khoản 4 Điều 42 trái với Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN), do sàn TMĐT không phải đối tượng thuộc 05 trường hợp tổ chức, cá nhân chi trả thu nhập cho cá nhân quy định tại Điều 11, Điều 12, Điều 15, Điều 16, Điều 17 của Luật Thuế TNCN.[1] Do đó, việc buộc trách nhiệm cho các sàn TMĐT phải kê khai thay, nộp thuế thay cho các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh trên sàn TMĐT (sau đây gọi chung là “người bán”) là không phù hợp với quy định tại Điều 24 Luật Thuế TNCN, theo đó, việc nộp thuế của tổ chức chi trả thu nhập phải dựa trên cơ sở khấu trừ thu nhập mà họ chi trả cho đối tượng nộp thuế, khác hoàn toàn về bản chất với việc kê khai thay, nộp thuế thay.
• Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT) quy định rõ người nộp thuế GTGT là tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ chịu thuế giá trị gia tăng và tổ chức, cá nhân nhập khẩu hàng hóa chịu thuế giá trị gia tăng (Điều 4 Luật Thuế GTGT). Ngoài ra, Luật Thuế GTGT chưa cho phép áp dụng cơ chế khấu trừ, quyết toán, hoàn thuế GTGT đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh. Như vậy, quy định tại khoản 4 Điều 42 mâu thuẫn với Luật Thuế GTGT và không khả thi, đặc biệt sẽ dẫn đến thiệt thòi cho hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh trong trường hợp nộp thừa thuế. Chúng tôi ủng hộ nguyên tắc người kinh doanh phải nộp thuế, tuy nhiên, nếu không có nghiên cứu cụ thể và thấu đáo, quy định này có thể tạo ra những bất bình đẳng và gánh nặng cho hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh, vốn là những đối tượng yếu thế và dễ tổn thương trong nền kinh tế.
• Khoản 4, Điều 98 Luật Quản lý Thuế hiện quy định một cách khá tổng quát về trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan đến người nộp thuế trong việc cung cấp thông tin người nộp thuế theo yêu cầu của cơ quan quản lý thuế. Việc bổ sung quy định như tại khoản 4a Điều 98 theo Dự thảo là rất gượng ép, không đảm bảo kỹ thuật lập pháp, phá vỡ cấu trúc của Luật. Chưa kể, hiện tại Nghị định Số 91/2022/NĐ-CP hướng dẫn Luật Quản lý Thuế đã quy định các sàn TMĐT phải cung cấp thông tin người bán cho cơ quan Thuế. Do vậy, khoản 4a Điều 98 của Dự thảo hiện đang lặp lại quy định tại Nghị định 91 và vì vậy không tuân thủ quy định tại khoản 2, Điều 8 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật[2].
• Bên cạnh đó, việc yêu cầu các sàn TMĐT kê khai thay, nộp thay thuế TNCN cho người bán là chưa có tiền lệ ở trong các nước trong khu vực, cũng như trên toàn thế giới. Các quốc gia trong khu vực (Thái Lan, Indonesia, Singapore, Malaysia, Philippines), hay các nước như Trung Quốc, Hoa Kỳ, Đài Loan đều không có quy định yêu cầu các sàn TMĐT phải kê khai thay, nộp thuế thay (đặc biệt là thuế TNCN) cho người bán. Người bán tự chịu trách nhiệm đối với các nghĩa vụ về thuế của mình. Do đó, khoản 4 Điều 42 như Dự thảo đang đi ngược với thông lệ quốc tế.

2. Quy trình soạn thảo các quy định trên không phù hợp với chỉ đạo và tinh thần tại Nghị quyết số 93/NQ-CP của Chính phủ và Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật

• Cơ sở pháp lý của việc xây dựng Dự thảo Luật là Nghị quyết số 93/NQ-CP của Chính phủ[3], giao các Bộ, cơ quan, địa phương khẩn trương rà soát các văn bản pháp luật, nhất là các Luật thuế, nhằm tập trung hoàn thiện thể chế, pháp luật, cơ chế, chính sách để “tháo gỡ ngay các khó khăn, vướng mắc, giải phóng nguồn lực cho thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội”. Tuy nhiên, vấn đề thu thuế TMĐT như đang được đưa vào Dự thảo Luật không phải là một vấn đề khó khăn, vướng mắc cấp bách đối với các doanh nghiệp, mà ngược lại sẽ tạo thêm nhiều gánh nặng cho doanh nghiệp, gây ra nhiều vướng mắc, khó khăn trong quá trình triển khai, do việc khai thuế thay, nộp thuế thay là một vấn đề rất phức tạp, nặng tính chuyên môn và có tầm ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều nhóm đối tượng khác nhau trong xã hội. Do đó, việc sửa khoản 4 Điều 42 và khoản 4a Điều 98 Luật Quản lý thuế như tại dự thảo đang đi ngược lại tinh thần tháo gỡ khó khăn, vướng mắc của Nghị quyết 93/NQ-CP, và không nên được bao gồm trong lần sửa đổi Luật Quản lý thuế này.
• Chúng tôi hết sức quan ngại về việc tuân thủ Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật trong quá trình soạn thảo, lấy ý kiến đối với Dự thảo Luật. Tuy Dự thảo Luật ảnh hưởng rất lớn đến quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp của nhiều bên liên quan, nhưng đối tượng chịu tác động trực tiếp của quy định là các sàn TMĐT hay các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh trên sàn TMĐT lại chưa được lấy ý kiến chính thức[4], và do vậy các đối tượng chịu tác động trực tiếp đã không có cơ hội để góp ý đối với các quy định này. Tác động của việc sửa đổi khoản 4 Điều 42 và bổ sung khoản 4a Điều 98 của Luật Quản lý thuế cần được đánh giá một cách nghiêm túc, kỹ càng đảm bảo quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp của tất cả các bên. Vì vậy việc sửa đổi, bổ sung các điều khoản nêu trên của Luật Quản lý thuế không nên được bao gồm trong lần sửa đổi Luật Quản lý thuế này.

3. Các quy định trên không phù hợp với thực tế và tạo ra nhiều gánh nặng và chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, đi ngược với tinh thần thúc đẩy phát triển kinh tế số của Đảng và Nhà nước

• Hiện nay, thuế TNCN và thuế GTGT được áp dụng với nhiều mức thuế khác nhau cho các đối tượng, hàng hoá, dịch vụ khác nhau. Việc phân loại người bán, cũng như phân loại mặt hàng, dịch vụ để tính toán mức thuế, kê khai và nộp thuế hầu như chưa thể thực hiện được một cách tự động đối với các sàn TMĐT.
• Về bản chất, việc kê khai thay, nộp thuế thay, chính là thu thuế thay cho cơ quan thuế. Đây là vấn đề nằm ngoài chuyên môn, lĩnh vực hoạt động chính của các sàn TMĐT nên sẽ tạo cho các sàn TMĐT gánh nặng rất lớn trong việc đầu tư và vận hành. Theo một khảo sát của Liên đoàn Thương mại Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vào năm 2022[5], dự kiến, quy định kê khai, nộp thuế thay này đòi hỏi các sàn TMĐT phải đầu tư chi phí lên đến hàng chục tỷ đồng mỗi năm cho việc thực thi. Khoản chi phí này đến từ các yêu cầu về vận hành, bao gồm bổ sung nhân sự chuyên môn, thay đổi cấu trúc tổ chức và vận hành, đầu tư xây dựng và nâng cấp hệ thống, công nghệ, cơ sở dữ liệu[6]... nhằm phục vụ việc thực hiện trách nhiệm kê khai thay, nộp thuế thay cho Người bán và thậm chí là đầu tư đội ngũ chăm sóc khách hàng có chuyên môn để giải đáp thắc mắc, khiếu nại cho hàng trăm ngàn người nộp thuế… thay vì tập trung nguồn lực đầu tư phát triển công việc kinh doanh cốt lõi. Điều này đi ngược lại chính sách khuyến khích đầu tư được quy định trong Luật Đầu tư “có chính sách khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi để nhà đầu tư thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh, phát triển bền vững các ngành kinh tế.”[7] Hơn nữa, mặc dù quy định này có thể giúp giảm đầu mối kê khai, giảm gánh nặng cho cơ quan Thuế, nhưng thực chất, mọi gánh nặng sẽ được đặt lên các sàn TMĐT vốn không có chuyên môn và không phải là đại lý thuế. Điều này gây hoang mang cho doanh nghiệp và nhà đầu tư, gây ảnh hưởng đến tính cạnh tranh trong thu hút đầu tư và phát triển kinh tế. 
• Trong bối cảnh Đảng và Nhà nước đang nỗ lực thúc đẩy phát triển kinh tế số và coi TMĐT như một trong những động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế số, việc ban hành những quy định gây khó khăn, nặng nề về vận hành đối với các sàn TMĐT, buộc cho họ những trách nhiệm không phải của mình (kê khai, nộp thuế thay) như trong Dự thảo Luật sẽ làm doanh nghiệp và các nhà đầu tư bất an, đẩy lùi sự phát triển, đi ngược lại với chủ trương, chỉ đạo của Đảng và Nhà nước.

  Trên đây là ý kiến góp ý và kiến nghị của VECOM trên cơ sở tổng hợp ý kiến đóng góp từ các hội viên, Doanh nghiệp Hiệp hội. VECOM rất mong nhận được sự quan tâm, cân nhắc thấu đáo của Uỷ ban Tài chính và Ngân sách của Quốc hội và các Uỷ ban, cơ quan, tổ chức liên quan.